Place of  birth : Isfahan

Date of  birth : first of July 1945     

Education : Tehran University & University of Cardiff  UK

Equivalent Ph D in Directing

 زادگاه: سپاهان 

زاد روز: دهم تیرماه 1324 

 دانش آموخته: دانشگاه تهران و دانشگاه کاردیف_بریتانیا

جایگاه یکم کارگردانی ارزشیابی هنری

خانه‌یِ ما!    

     خانه‌یِ‌ما، در میانه ‌و بَرِپایینی خیابانِ‌شیخ‌بهاییِ‌سپاهان ‌جای‌گرفته‌بود، دَرِدولنگه‌یِ‌خانه، به‌گُل‌میخ‌ها وکوبه‌ها وکلون ودیگر نشانه‌هایِ آشنایِ روزگارِخویش آراسته‌بود. دوسویِ‌ در دو سکویِ خوش‌تراشِ‌سنگی، گویی ازخانه نگهبانی می‌کردند. دَمی‌که درگشوده‌ می‌شد، پرتوهایِ نور ازخیابانِ شیخ‌بهایی به‌راهرویِ بلند ونیمه‌تاریکی می‌تابیدکه مارا به‌چهاردیواریِ خانه رهنمون می‌کرد. آشپزخانه، تنورِنان‌پزی وانباری درهمین‌راهروبود. بردرگاهیِ تهِ این‌راهرو، روبه‌پایین‌دستِ‌خودکه می‌ایستادی، چهاردیواریِ‌ خانه دیده‌می‌شد. درآغازِدیوارِدستِ‌راستی، ساختارِآبرسانیِ‌خانه‌پیدابود. چرخِ‌چاه وبندی‌که یک‌سرش‌به‌چوبِ‌میانیِ‌ چرخِ‌چاه بسته‌بود وسرِدیگرش‌به‌دسته‌یِ‌دَلوِچرمین‌گره‌خورده‌بود، خودنمایی‌می‌کرد. چرخِ‌چاه‌دربلندایِ‌آب‌انبارسربرافراشته‌بود. پرتویِ‌آفتابِ‌پگاه به‌سختی خودراازدریچه‌یِ‌آبرسان‌به‌درون‌می‌کشیدتابه‌رویِ‌آب‌بتابدوپرتوِآن‌بردیواره‌هاوچرخِ‌چاه‌دلبری‌کند.آب‌که‌پایین‌می‌رفت.مردی‌باکلاهِ‌نمدین‌ وتنبانِ‌ پاچه‌گشادبه‌خانه‌یِ‌مامی‌آمد.گیوه‌هایش‌رادرمی‌آورد،سپس ازپله‌هایِ‌سنگیِ‌آبرسان‌بالامی‌رفت‌وبرسکویی‌که‌درپسِ‌چرخِ‌چاه قرارداشت می‌نشست.پاچه‌هایِ‌تنبانِ‌گشادش‌رابالامی‌زد،آنگاه‌چرخِ‌چاه‌را ازبستی‌که‌داشت‌رهامی‌ساخت‌تادَلوِتهی‌به‌تهِ‌چاه‌کشیده‌شودودرپِی‌بندرا همراه‌سازدوبندهم‌خودرا ازپیرامونِ چرخِ‌چاه رهاکندوآنرا چون میاندارِ گودِزورخانه گردِخودبچرخاند. آوایِ خوش‌آیندِ برخوردِ دلوبا آب، مردِ پاچه‌گشادرابه‌خودمی‌آوردتاچرخِ‌چاه‌رانگه‌دارد ودَلو ازآبِ‌چاه‌پرشود،آنگاه‌کفِ‌پاهایِ‌بزرگ وپینه‌بسته‌اش‌راپیاپی به‌چرخ‌ِچاه بفشاردتابارِدیگر بندپیرامونِ‌پره‌هابپیچدودَلوِلبریزازآب‌رابالابکشدوبه‌آب‌انبارسرازیرکند. وپیروِ رَوشِ‌پیاله‌هایِ بهم‌پیوسته، آب‌ازآب‌انبار، به‌آب‌پرانِ‌میانِ‌آب‌نمایِ‌ سنگی‌وخوش‌تراشِ‌خانه کشیده‌شود وازآنجا سرریزشود تاآب‌نمارا لبالب‌سازد، ازآنجاهم به‌پاشویه‌ها، سرازیرگردد. پایینِ‌خانه، پنج‌دری وسه‌دری‌ها، باشیشه‌هایِ‌رنگی‌دل‌می‌ربودند. درمیانه‌یِ‌بالایِ‌خانه، ایوانی‌باگشاده‌رویی‌خوش‌آمدمی‌گفت ودرهایِ اتاق‌هایِ این‌سویِ‌ خانه‌راکه‌ساختی نوتَرداشت، درخودجای‌داده‌بود. دری‌که درکُنجِ‌این‌ایوان برپابود، به‌اتاقی‌بازمی‌شدکه‌داییِ‌کوچکتر، درآن بستری‌بود. کُنجِ‌چپِ‌پایینیِ‌خانه، راهرویِ‌نیمه‌تاریکِ‌دیگری مانندِهمان راهرویی‌که مارابه درونِ خانه رهنمون می‌کرد، بناداشت. انبارِذغال وآبریزگاه، دراین‌راهروبودندودرپایان‌بادَری‌به‌کوچه‌یِ‌پهلویی،درنبشِ‌دیگرِخانه‌بازمی‌شد. رویِ‌این‌ساختار، بالاخانه‌ای‌بود که‌گویی پیش ازاین‌ها، داییِ بزرگم، آغازِزناشویی‌اش‌رادرآن‌سرکرده‌بود.پس‌ازاوهم(عمویم)درروندِسربازیش،پاره‌زمانی‌رادراین‌بالاخانه‌سپری‌کرده‌بود. دایی‌کوچکم، آنگونه‌که ‌همه‌باورداشتند، دیرکِ‌خیمه‌یِ‌خانواده‌بوده. هرچندتنهاچیزی‌که‌ازاودر‌یادِمن‌به‌جامانده‌است نمایِ‌کمرنگی‌است ازپیکرِناخوشَش درازکشیده‌برتختی‌که درکنارِپنجره‌یِ‌اتاقش‌ جای‌داشت. و پدرم‌‌‌ به‌میهمانی‌می‌مانست‌که ‌درمیهمان‌سرایِ‌خانه‌یِ‌‌ما رفت‌وآمد ‌می‌کرد. پُررنگترین‌یادمانی‌که ازپدرم و ازآن‌زمانه‌درسردارم، به‌روزگاری بازمی‌گرددکه باوی برایِ‌گردش به‌خیابان چهارباغِ سپاهان می‌رفتیم. انگشتِ‌نشانه‌یِ‌اورادرمشت‌می‌گرفتم ‌وگرمیِ‌دلپذیرِآنراهنوزدرسردارم. همچنین‌به‌یاددارم‌که نانِ‌سنگکِ‌داغی ‌می‌خرید وتکه‌تکه‌می‌کرد وجلویِ‌سگانِ‌خیابانی‌می‌انداخت‌وشادمانشان‌می‌ساخت. انگارتکه‌هایِ‌نان‌رابه‌آبِ‌کله‌پاچه آغشته می‌کرد چیزی‌‌که درسایه‌روشنی دور به‌یادمی‌آورم. درشبهایِ‌تابستان سه‌تا پَشِه‌بندِسپید، درحیاطِ خانه برپامی‌شد. دوتابزرگ‌که‌ دریکی من ومادروخواهرم، ودردیگری دوبرادرم که ازمن بزرگتربودندمی‌خوابیدند.من‌ته‌تغاری‌بودم وخواهرم فرزندِنخستینِ‌خانواده، پشه‌بندی‌هم‌که تک‌نفره بودورنگ ارتشی داشت، برتختِ تاشویِ ویژه‌یِ پدرم برپامی‌شد. گمان‌نکنید که اوارتشی ‌بود، نه،بیشتربه‌آنهایی‌که هماره راهیِ اردویاگردش هستند می‌مانست. جامه‌دانِ‌کوچکی‌هم‌داشت‌که ابزارِپیرایش ودیگرچیزهایِ‌یگانه‌اش‌رادرآن‌نگه‌می‌داشت. پروایِ‌آن‌بود که‌کَسی، خدای ناکرده بگشایدش وازسرِکنجکاوی زیر و رویش‌سازد. هرچندمن بارهاوپنهان ازدیده‌یِ دیگران شایدهم نه دورازنگاهِ مادرم، کندوکاوِ جانانه‌ای درآن داشتم. یکی دوتا ازابزارهای پیرایشِ اوهم‌که دلم‌راربوده بودند سرانجام به من رسیدندکه هنوز هم آنهارا دارم. یکی خود تراش دورنگی‌است‌که تیغِ یک‌بَرِ ویژه‌ای درآن جای می‌گیرد ودویمی قیچیِ‌دلربایی‌است که درنوجوانی رخدادی به‌یادماندنی برایم بجاگذارد وبازگویی‌آن‌بماندبرایِ‌زمانی‌دیگر. زادگاهِ‌من وجایی‌که‌چندسالِ‌نخستِ‌خُردیم‌رادرآن‌سپری‌کرده‌ام،همان‌خانه‌ای‌که‌درمیانه‌یِ‌برِپایینیِ‌خیابانِ  شیخ‌بهایی‌جای‌داشت. هرچندمی‌گویندمرادربیمارستانِ انگلیسی‌هایِ سپاهان به‌دنیا آورده‌اند. به‌هرروی، هرچه بودگذشت، تاروزی که به‌ناگاه، آوایِ‌شیونی‌بالاگرفت ودرپِی، سیاه‌پوشانِ آشناوناآشنا به‌خانه‌یِ‌ماسرازیرشدند وخروشِ مویه‌هابالاگرفت. سپس درنمایی دیگر صندوقی‌رادیدم‌گهواره‌مانند(عماری)،باشال‌هایِ‌ترمه‌برآن‌که‌بردوشِ‌مردانی‌بابازوبندهاونوارهای‌ِسیاه،شتابان‌به‌سویِ‌گورستانِ‌ِ‌ نامیِ تختِ‌پولادبرده‌می‌شد. وهنگام‌که‌پرسیدم‌:دایی‌ام‌راکجامی‌برند؟ بزرگترهابه‌دلجویی‌پاسخم‌دادندکه:به‌بیمارستانِ‌تختِ‌پولاد! وبه‌گمانم این نخستین دروغی‌بود‌که‌می‌شنیدم‌وفرامی‌گرفتم. دیری‌نپاییدکه‌درخانه‌یِ‌ما همه‌چیز به‌تاراج رفت! ونمی‌دانم‌چرا؟ ازانبوهِ خانه‌افزارهایِ سیمین وگونه‌هایِ رنگارنگ‌ِآبگینه‌هایِ‌کمیاب وگران‌سنگ گرفته تااُرگِ‌بادی ودستگاهِ پخشِ‌آوای‌مسین(گرامافون)، همه‌را پیشِ‌رویِ‌ما به‌نامِ‌بستانکارروبیدند. درجایی‌دیگرودورازچشمِ‌ما، زمین‌وبناودکان‌ها، به‌چپاول‌می‌رفت.هنوزهم‌درنیافته‌ام،این‌چگونه ورشکستگی‌بودکه بامرگِ‌داییِ‌کوچکترم، یکباره‌رخ‌نمود! انگارکه پیکرِبیمارش ‌تادمِ‌مرگ‌ جلودارِازهم‌پاشیدنِ خانه‌وخانواده‌بود. بیهوده‌نبودکه‌ اورا دیرکِ‌خیمه‌یِ‌ خاندانِ‌ما می‌پنداشتند. وشایدازهمین‌جااست که‌ازمرگِ برادرش(دایی‌بزرگترم)چیزِکم‌رنگی به‌یادم مانده‌است. هرچنداین‌یکی دو فرزندِپسر ازخودبجاگذارد که دودمانش‌را تابه‌امروز وآنهم درزادگاه‌شان جاری ساخت. ازعمویم‌هم درآنزمان، تنها یک‌چیزرا به‌یاد می‌آورم وآن بازمی‌گردد به‌روزگاری‌که درآن‌بالاخانه زندگی‌می‌کرد(دیرترازبدِروزگارودراوجِ ورشکستگی واین‌بار، مابه‌بالاخانه‌یِ آنان دررِی پرتاب شدیم). یک‌روزدرهمان خانه‌یِ‌زادگاهی‌درسپاهان خواستم به‌آبریزگاه‌بروم وناچار می‌بایستی ازپیشِ رویِ‌او ردمی‌شدم وشَرم مرا بازمی‌داشت. چون به‌هنگام رفتن به‌آبریزگاه، پیشاپیش وهماره پایین‌تنه‌را ازبندِجامه رهامی‌ساختم. نمیدانم‌چرا؟ شایدبرایِ اینکه یکباردرکودکستان پیش‌ازرهاسازی پایین‌تنه ازبندِجامه خودراخراب‌کرده‌بودم وتازمانی دراز آداب آبریزگاه رفتن‌را اینگونه انجام می‌دادم. عمویم‌رادیگرندیدم تااینکه‌به‌تهران کوچیدیم و دربالاخانه‌یِ آنان چپیدیم. و داستانش‌را درزندگی نامه‌ام خواهم آورد. بماندکه کودکستان هم، یادمانِ‌شیرین کم‌نداشت. دیدنِ پرستاردرخوابِ‌نیمروزی درخوابگاهِ‌کودکستان وسرانجام نخستین لرزه‌هایِ‌آن‌چنانیِ‌دل درخُردی. و ازسویِ‌دیگر، بو و مزه‌یِ ویژه‌یِ آن‌روزگار که همچنان دریادم مانده‌است وبه‌سادگی مرابه‌سویِ گذشته‌هایِ دور و رویاانگیزِ خردسالی‌می‌کشد. بیرون ازخانه‌یِ‌ما، ازهمسایه‌ها تنها یادِیک‌خانواده درسرم یابهتراست بگویم دردلم مانده‌است. پهلویِ خانه‌ی ما خانواده‌ای باچندپسر ویک دختر که کوچکترین‌شان بود، زندگی می کردند. او دویمین دل جنبانِ خُردیم بود. آنگونه که مرا واداشت تا پس ازسال‌ها و درزمانِ آتشین نوجوانی، هنگام‌که بازهم به‌همراهِ خواهرم ومادرم برایِ برگزاری جشنی به‌زادگاهم رفته بودیم، به‌خانه‌ِشان کشیده شوم، وناکام ازدیدارِدوباره‌یِ‌او بازگردم. مرگِ دایی کوچکم، همانگونه که پیش ازاین گفته شد، کاررا به‌آنجا کشانید که همه‌چیز و سرانجام خانه‌یِ مانیز به‌فروش رود و به‌کوچِ‌ما ازآن خانه بیانجامد.

آوازخوان، نه آواز

     عکسِ پایین دریکی ازجشن‌هایِ پیش‌آهنگی گرفته شده که می‌دانم نه‌تنها برایِ من که یرایِ یکایکِ دوستانِ حاضر درآن، خاطره‌انگیزاست. بماندکه دوتن ازآنان دیگر دربین مانیستند. دوتن هم درمیهنِ‌مان بسرنمی‌برند. بین درگذشتگان یکی حسین غلیخانی‌است که ازهمان نوجوانی کارِ خبرنگاری می‌کرد وپایین‌تر ازاو یادخواهم کرد و دیگری ناصرباغپور کوچولویِ جلویِ عکس است‌که درجوانی به‌اوجِ نوازندگیِ تنبک رسید وشما بانامِ فامیلیِ تغییریافته‌اش"فرهنگ‌فر"می‌شناسیدَش. ویرایشِ نوینِ این‌برگ ازسایت‌را دراوایلِ مهرماه99 آغازکردم، زمانی‌که "آوازخوان،نه‌آواز زنده‌یاد "محمدرضاشجریان" هنوز پرنکشیده‌ بود. و اینک‌که این ‌یادداشت‌را می‌نویسم، روزِسومِ به‌خاک‌سپاری آن پُرآوازه‌یِ همیشه‌جاویدان است. این‌یادآوری ازآن روست که این چندروزبارها ایماژهایِ دوستِ دیرینِ ازدست‌رفته "ناصرفرهنگ‌فر(باغپورپیشین)‌ را درهم‌نوازیِ‌ تنبک درکنارِ یارانش محمدرضا لطفی و محمدرضاشجریان برصفحه‌یِ‌تله‌ویزیون می‌بینم. فرصتی که درزمانِ خود، کمتردست‌داده‌بود. هرسه‌تن پرکشیدند. ناصرفرهنگ‌فر درپنجاه‌‌سالگی، محمدرضرلطفی درشصت‌وهشت سالگی ومحمدرضاشجریان درهشتادسالگی. پایین‌تر از هنرمندِبرجسته، ناصرفرهنگ‌فر، دوستِ دیرینه، یادکرده‌ام.

آخرین ویرایش: مهرماه 1399  The last editing September 2020

باشگاهِ لاینز!

      اگرچه داستانِ"تُنبک‌وپاپیون"راکه پیش‌ترگفتم و آن‌چه درپِی خواهم‌گفت پیوندمی‌خورند باسازمانِ دیگری به‌نامِ"شیروخورشیدسُرخِ‌"که موازی‌با"سازمان پیش‌آهنگی"، فعالیتهایِ فرهنگی‌هنریِ نوجوانان وجوانان را پیش می‌بردند. و من باپیشنهادِ گروهِ دوم دراین رخدادهایِ نمایشی به‌آنان پیوسته‌بودم که به‌گونه‌ای ازشمارِ نخستین تجربه‌هایِ نمایشیِ روزگارِنوجوانیِ نگارنده‌هم بود. دیرترباهمین گروه سفری نمایشی به قزوین داشتیم و داستانی را که اینک بازمی‌گویم درپیوندباهمین سفر است. پس‌می‌توان‌گفت: پیش‌آهنگی‌بودم ‌که آن‌هنگام نمایشگرِمیهمان درشیروخورشیدِسرخ بودم و با آنان همسفر می‌شدم. 

     اینک داستانِ همان سفرِ نمایشی به‌قزوین را پِی‌می‌گیرم. تاجایی‌که به‌یادمی‌آورم ما سوار بر چند خودرو به قزوین رفتیم. شاید مینی‌بوسی‌هم همراه کاروان یا جدا ازآن باما همسفر بود، چراکه شمارِ گروه کم نبود. شماری ازکسانی‌که دربرنامه شرکت داشتند، گروهِ موسیقی بود که همه نابینا بودند. به‌هرروی نگارنده در یک سواری که به گونه‌ای پیش‌آهنگِ کاروان بود جای داشتم. در آن روزگار جاده قزوین چون برخی جاده‌هایِ دیگر، باریک و قراضه و خطرناک بود. دلخراش‌ترین صحنه‌یِ به‌جا مانده ازتصادفی که تنها دقایقی از رخدادنش می‌گذشت را آن‌روز دریک‌نگاه دیدم. می‌گویم یک‌نگاه، چون‌ خودرویِ ما ازکنارِ صحنه رد شد و جلوتر ایستاد. انگار "علاءالدینی" رییس شیر و خورشید با ما بود یا در خودرویِ بعدی. به‌هرروی هم اوبود که نگذاشت ما پیاده شویم. خود به‌سویِ صحنه‌یِ تصادف رفت و مدیریت کرد تا رویِ جنازه‌یِ متلاشی شده‌ را بپوشانند. در همان نگاهی که پیشتر گفتم، مغز ازهم پاشیده و خون‌آلودی را چسبیده بر سخره یا دیوار روبرو دیدم. آخر چند دهه از این ماجرا می‌گذرد و از دیگرسو از آن دسته‌ای هستم که تابِ دیدن چنین صحنه‌هایی‌راندارند. رییس بازگشت و ما به‌راهمان ادامه دادیم. پس‌از چندی راندن ناگهان صدایِ مهیبی ما را از چُرت‌زدن پراند. گویی یکی از لاستیک‌هایِ صاف و فرسوده‌یِ‌خودرویی که ما برآن سوار بودیم ترکید. راننده توانست به‌دشواری خودرو را به کنارِ جاده بکشاند و نگهدارد. خطرِ بزرگی را پشت سر گذاردیم. هرچه بود سرآخر به‌قزوین رسیدیم. شوربختانه تنها چهارعکس آن‌هم از گونه‌یِ‌یادگاری از این سفر بیشتر برایم بجا نمانده که بازتابِ آن‌هارا پایین‌تر آورده‌ام، برایِ‌همین، انگیزه برایِ بازگویی یادمان‌هایِ تلخ و شیرین این سفر کمرنگ می‌شود، هرچند شاید دیرتر در همین‌جا بدانها بپردازم. زمانِ نگارش این گزارش دی‌ماهِ 1395است که از زمانِ رخدادِ داستان واقعی بسیار دور است و بازگویی گسترده‌یِ آن دشوار.       

                                    آخرین ویرایش: مهرماه 1399     The last editing September 2020                                 

هرمزهدایت :  برگزیده ازسوی دانش آموزان در انجمن ادبی هنری

Hormoz Hedayat : Elected Member

Literary & Artistic Society

هرمزهدایت - سپاه دانش 1344   1965 Hormoz Hedayat - The army of knowledge   

      پرویزهدایت در آمل نیز به سادگی آشنای کارسازی دست و پا کرد تا در فرستادنِ ما به روستاها، جای کارم گلچین شود. این یاری رخ می‌داد و این‌کار را برای من انجام می‌دادند. چه سود که خامی‌ام، این نیک‌بختی را پس زد. داستان این گونه بود که دو تن از کسانی که در پادگان با من بودند و آنها هم توانسته بودند به گونه ای خود را تا مازندران برسانند، خواستند نزدیک هم باشیم. از آشنای نامبرده خواستم یاری‌اش را برای هرسه تن هزینه کند. پیدابود که زیاده خواهی از سوی من است. و بدتر اینکه در پشک‌اندازی برای گزینش جا، کنار کشیدم، هرچند آن دو به سادگی راه راست را رفتند و به پشک اندازی تن در دادند و مرا با خامی خود تنها گذاردند. اینجاست که سرنوشت باور پذیر می‌شود. بدهم نبود، زیرا سرانجام روستایی که از بس پرت و دور افتاده بود و بیرون از ریزِ پشک اندازی جا مانده بود، به من رسید. همین شد تا داستانی پر رخداد پیش روی من بگذارد و  زندگی نامه ام را پر رنگ تر کند و چیزی برای گفتن برایم بماند تا  آنرا درجای خود باز نویسم.